Straks is het vakantie. Voor sommige kinderen een tijd vol nieuwe en rijke ervaringen, voor anderen is het soms wachten tot ze terug naar school kunnen. Ook voor ouders is de vakantie vaak spannend. Hoe zorgen ze ervoor dat hun kleuters zich niet gaan doodvervelen? Sommigen lossen het op met vakantiekampjes, uitstappen naar pretparken en indoorspeeltuinen of logeerpartijtjes waar kleuters als vanzelf met elkaar tot spelen komen. Andere ouders hebben daarvoor niet het budget, of de sociale contacten. En waar trek je dan naartoe?
Naar buiten, naar buiten!
We waren nog in volle covid-tijd toen ik in het bos een papa met zijn dochtertje zag voorbij fietsen. “Er zijn er geen!” jammerde het meisje. “Ginder beneden, zullen er wel zijn. Daar blijven de plassen wat langer liggen.” Tien minuten later wandelde ik hen voorbij. Zij, uitbundig en tegelijk ook heel precies, springend in een plas. Hij, met een grote grijns om haar plezier, filmde het spelplezier met de GSM. “Kijk, papa! Kijk! Ik spring de druppels omhoog!” Ik stelde me voor hoe die twee later gezellig samen de beelden zouden bekijken en het moment herbeleven.
Niet alle ouders vinden gemakkelijk de weg naar de speeltuinen en natuurgebieden waar hun kleuters kunnen bewegen, ontdekken en experimenteren. Een beetje hulp is welkom.
De Chickadvisor: een kleuterTripadvisor
In de Kippenklas van Josfien Depouvre op Hippo’s Hof in Gent liet een van de kleuters al enkele keren weten: “Ik wil naar ‘mijn’ park, want dat is het beste park”. Zowel Josfien als de kleuters werden wel wat nieuwsgierig en dus besloten ze om dat ‘beste park’ ook een keer te bezoeken. Ze maakten er meteen een uitstap van, met een wandeling, tijd om op de speeltuigen te spelen en zelfs een kleine picknick met fruit. Toen ze na het spelen samen aan het fruit zaten, beaamden de andere kleuters dat het inderdaad een heel fijn park was. Ze somden daar ook hun argumenten bij op: er waren speeltuigen, je kon er sporten, er waren vuilnisbakken waar je de klokhuizen van je appel kwijt kon, banken om op te zitten en zelfs enkele tafels om aan te eten. Om het goed te onthouden, maakten ze foto’s van wat ze knap en boeiend vonden. Terug op school brachten ze al die informatie samen in een poster. Zowel de sterke punten, als wat ze nog misten, kwamen daarop samen. Het werd een heuse checklist van sterke punten die een park moet hebben om als een ‘beste, of toch een heel goed park beschouwd te kunnen worden.’ Omdat ze de Kippenklas zijn, noemden ze het een ‘chicklist’. Die eerste geslaagde kwaliteitscheck van een nieuwe speelomgeving zette de klas aan om nog verder op onderzoek te gaan. Waren er in de omgeving van de school nog andere speelpleinen of groene plekken waar het fijn vertoeven is? Via Google Maps gingen ze op zoek naar speelpleinen en parken in de omgeving van de school. Wat handig dat Google Maps die plekjes meteen ook groen kleurt. Wanneer de planning en het weer het toelieten gingen ze op donderdag samen op zoek naar het perfecte park. De eerste poster die de kleuters hadden gemaakt, bood meteen de nodige vergelijkingspunten om, geïnspireerd door Tripadvisor, hun eigen Chickadvisor samen te stellen. Is er een speeltuin? Kan je er zitten? Is er een openbaar toilet? Is er gras? Is het er netjes? … Eén keer belandden ze zelfs in een kloostertuin, waar je niet mag spelen, en ook geen lawaai maken, maar het is er wel mooi om naar de planten te kijken, en je kan er rustig worden.
Een mooi stukje vanzelfsprekende agency
Wat een verfrissend outdoor-initiatief met veel agency bij de kleuters, denk ik dan. Kleuters verzamelden zelf criteria om te bepalen of de plekken die ze bezochten geschikt waren om er samen tijd door te brengen en maakten op basis daarvan afwegingen om al die plekken een score toe te kennen. Waarom is het ene park meer sterren waard dan het andere? Dat konden ze samen goed aangeven. Voor elke speelplek die ze gingen verkennen maakten ze een nieuwe chicklist waarop ze de troeven en de minpunten van de nieuwe speelomgeving in kaart konden brengen. Op die manier werd geoefend op kritisch denken. Als je iets goed of niet zo goed vindt, dan heb je daar argumenten bij nodig. Om net zoals bij Tripadvisor een score toe te kennen aan de verschillende parken, mochten alle kleuters hun stem uitbrengen. Die werden op het telraam opgeteld en Josfien berekende het gemiddelde om het aantal ‘chicks’ te bepalen dat de klas aan het park toekende. Bovendien kreeg elke poster als besluit nog een uitspraak van een kleuter mee. De ‘Chickadvisor’ die de klas zo samenstelde, kan ook voor ouders inspirerend zijn om zelf met hun kleuters op verkenning te gaan in de omgeving.
BINGO!
Een Chickadvisor opstellen voor je eigen schoolomgeving vraagt wel wat tijd. Het is inderdaad wat laat om zoiets nu nog met je eigen kleuters te organiseren. Maar een goed idee voor volgend jaar alvast? Wat misschien nog wel binnen de mogelijkheden ligt, is een bingo voor ouders en kleuters die inspiratie zoeken om een deel van de vakantietijd fijn in te vullen.
Een vakantiebingo? Stel je voor: je stelt samen met de kleuters een bingokaart samen waarin je ideeën aanreikt die de kleuters thuis in de loop van de vakantie kunnen uitvoeren. Het is handig om daarbij meteen rekening te houden met die ouders die niet het budget hebben om allerlei boeiende maar kostelijke activiteiten in te bouwen. Op de bingokaart kan je een waaier voorstellen van eenvoudige activiteiten waar je geen voorkennis voor nodig hebt. Die kunnen zowel binnens- als buitenshuis en met een afwisseling van activiteiten die sowieso toch al plaatsvinden binnen een gezin en daarnaast ook een aantal er-even-tussenuit dingen. Net zoals in de klas, is het ook goed om in de vakantie zowel actief-bewegend als ontvangend-rustig bezig zijn de revue te laten passeren. Op de bingokaart die je samenstelt, laat je best ook een aantal vakken open die ouders samen met hun kleuters zelf kunnen invullen. Hieronder wat ideeën om je op weg te zetten.
Gratis en voor niets
Gelukkig is er in de afgelopen jaren in verschillende steden en gemeenten sterk ingezet op het kindvriendelijk maken van woonomgevingen. Woonwijken kregen groene speelplekken, oude speeltuinen werden vernieuwd, stukken bosgebied werden ‘speelbos’, … Veel bossen, parken en speeltuinen in de buurt bieden dan ook al mooi ruimte om te spelen zonder dat dat extra geld moet kosten. Het zijn plekken waar kinderen andere kinderen ontmoeten en waar ze bij elkaar inspiratie kunnen vinden om hun spelideeën uit te breiden of verdiepen.
In Leuven krijgen we via het stadsmagazine regelmatig een vrijetijdskalender in de bus met daarin voor de komende maand(en) een overzicht van evenementen en activiteiten. Op die manier vind je als inwoner snel de gratis activiteiten die voor kinderen zullen doorgaan. Met een beetje online zoeken ben je er snel achter waar in de buurt van je school speelplekken zijn en waar en wanneer er gratis begeleide activiteiten doorgaan. Voor sommige steden is het wel even zoeken, omdat betalende attracties daar bovenaan de resultatenlijst komen te staan (ook al tikte je het woord ‘gratis’ bij de zoekwoorden). We voerden in de bronnen al enkele eerste webpagina’s toe. We nodigen je graag uit om in de reacties nog bijkomende webpagina’s in te geven die aangeven waar ouders met hun jonge kinderen terecht kunnen voor een gratis portie fijn spelen.
Bibliotheken, luisterverhalen en podcasts
Om jonge kinderen vertrouwd te maken met een boeken- en leescultuur, organiseren veel bibliotheken voorleesdagen en andere ontmoetingsactiviteiten. Ze maken op die manier hun aanbod voor jonge kinderen en hun ouders bewust extra aantrekkelijk. Sommige scholen ondersteunen dat en zorgen ervoor dat alle kinderen een lidkaart hebben van de bibliotheek. In welke lokale bibliotheken kunnen de ouders van jouw kleuters tijdens de vakantie terecht voor een inspirerend voorleesmoment of een ontmoetingsmoment? Neem die mee op in de bingokaart. Voor kleuters die houden van luisteren naar verhalen en van fijne weetjes kan je natuurlijk ook suggesties voorzien voor websites en podcasts met luisterverhalen voor kleuters.
Relevant en levensecht
Voor sommige ouders lijken TV, tablet en de gekende vakantieboekjes met kleurplaten en oefenblaadjes een uitweg. Kinderen zijn ‘bezig’; lopen even niet in de weg. Ik denk dat ik zelf een gemakkelijk kind was. Ik kleurde hele kleurboeken vol en maakte vakantie-oefenblaadjes om de tijd te vullen, terwijl dezelfde LP met sprookjes op de achtergrond speelde en mijn fantasie op gang hield. Buiten een vage herinnering van ‘bezig zijn’, is van die kleurboeken en de oefenblaadjes wel niets blijven hangen. Van die LP daarentegen, ken ik nu nog stukjes uit het hoofd.
Wat ik me nog wél erg goed voor de geest kan halen was die eerste donkergroene ketting die ik haakte, net na de derde kleuterklas; het samen erwten doppen aan de grote tafel, de toversoep die we maakten van blaadjes en takjes in de tuin, en het paraderen met een doek over mijn schouders om koning te spelen. Lakens helpen vouwen was een spannende belevenis. Met volgehouden aandacht, onder de verbale instructies van mijn moeder, in wat eerst op een ingewikkelde dans leek: van elkaar weg, naar elkaar toe, een eerste vouw, en dan weer achteruit stappen om het laken strak te trekken en dan weer samen te komen. Moeilijk! Tot we goed op elkaar ingespeeld geraakten zodat elk laken bijna vanzelfsprekend een netjes opgevouwen pakje werd.
Ze willen het zo graag ‘zelluf’ doen
Maria Montessori gaf al aan dat het goed is om kinderen ‘te helpen om het zelf te kunnen’. Wat we van haar leerden, is dat ook jonge kinderen best wel huishoudelijke taakjes kunnen uitvoeren en dat het goed is om hen dat ook regelmatig te laten doen. Taggart et al. (2018) onderzochten of kinderen een voorkeur hebben voor ‘doen alsof’ spel, of dat ze toch liever levensechte taken uitvoeren. Uit hun onderzoek bleek dat de meeste kleuters kiezen voor de levensechte taken die onmiddellijk betekenis verlenen aan wat ze uitvoeren: de tafel zetten voor je samen gaat eten, ze weer afruimen en de borden afwassen, sop maken voor het afwassen of dweilen, met een natte doek de tafel vegen, of kruimels bijeenvegen met stoffer en blik. Elke functionele handeling krijgt meer betekenis als er ook een werkelijkheidsgehalte aan vasthangt. Groenten snijden voor de soep helpt niet alleen motorische vaardigheden te vormen, maar komt met de rijkdom van geuren en texturen die je in de huishoek niet beleeft. Koekjes bakken die je echt kan opsmullen of cadeau geven; de consistentie van het deeg zien en voelen veranderen naarmate je de ingrediënten toevoegt en mengt; de weerstand van dat deeg ervaren als je het gaat rollen en de verlokkelijke belofte van de geur uit de oven maken de ervaring betekenisVOL. Het bed helpen maken waar je straks in gaat slapen. De planten water geven, het stof voorzichtig van hun blaadjes vegen, de auto of de ruiten helpen wassen, zijn belevenissen op zich. Die kleine taken nemen kleuters vaak graag mee op; niet alleen omdat de ervaring zoveel rijker is, maar ook omdat ze daarbij bevestigd worden in hoe ze zelf een werkelijke bijdrage leveren binnen het gezin. Ze leren er motorische vaardigheden die coördinatie vragen, en soms ook afstemming op wat de ander doet. Regelmatig deelnemen in huishoudelijke taken maakt jonge kinderen zelfstandiger. Ze ontwikkelen de praktische vaardigheden die hen toelaten zich te behelpen in hun eigen omgeving. Bovendien worden ze zich ook bewust van hoe ze kunnen samenwerken en hoe ze hun omgeving samen schoon en georganiseerd kunnen houden. Eenvoudige huishoudelijke taken gaan dus zeker mee op de bingokaart.
Blijven bewegen
Om goed te ontwikkelen, moeten jonge kinderen voldoende bewegen. Wetenschappers schatten dat kleuters minstens ongeveer één vierde van de tijd waarin ze wakker zijn licht tot stevig zouden moeten bewegen (Tonge et al., 2024).
Naast de verplichte bewegingslessen zorgen we daar in de kleuterschool voor met bewegingsmomenten, bewegingshoeken, bewegingsruimte tussen de hoeken en soms zelfs in de gang of de eetzaal. Tussendoortjes, die de spieren wat losser maken en de aandacht weer wat scherper, groene speelplaatsen die een waaier van bewegingsmogelijkheden aanspreken, … We hebben er op school ruim aandacht voor. Thuis is dat niet altijd even vanzelfsprekend. Wandelen, speelpleinen, dansen, fietsen, zwemmen, … krijgen daarom zeker een plekje op de bingokaart.
Verzamelen
Vooral oudere kleuters houden ervan om verzamelingen aan te leggen: mooie schelpen, geheime stenen, stevige stokken, … Naast het zoeken en verzamelen, bieden die voorwerpen mogelijkheden tot afwassen, drogen, ordenen, versieren, opnieuw bekijken en vergelijken. Zeker bij de oudere kleuters mag een eigen verzameling aanleggen ook mee op de bingokaart.
Nog een tip voor volgend jaar
Maak in de loop van het jaar foto’s van activiteiten die evenzeer thuis of in de buurt nog een keer herhaald kunnen worden. Een vakantie-bingokaart die je baseert op activiteiten die voor de kleuters gekend zijn en die met beperkt en quasi kosteloos materiaal uitgevoerd kunnen worden, plaatst kleuters in een positie waarin zij zelf een trekkende rol kunnen spelen. Ze weten al een beetje hoe het gaat, zijn er sneller weer mee weg en herbeleven op die manier nog een keer wat ze ook in de klas al deden. Daarover vertellen helpt hen om inzichten en vaardigheden terug op te halen en beter vast te houden.
Een hele fijne vakantie straks!
Vakantie hoeft niet ver of duur te zijn. Als je kleuters maar veel kunnen beleven en bewegen; als ze maar veel kunnen uitwisselen over wat ze meemaken en opmerken, dan wordt het vast een mooie vakantie. Met wat extra ideeën en een aanzetje om samen met hun kleuter enkele activiteiten op kleutermaat in te plannen help je ouders die de vakantie toch wel spannend vinden al mooi op weg.
We zien je graag terug in 2024-2025!
We willen jou ook meteen een hele fijne vakantie wensen! Eentje met een beetje beweging, een beetje natuur, een beetje gezelligheid, een beetje mijmerend terugblikken, een beetje genieten van de alledaagse dingen en … hier en daar, nu en dan een heerlijke spetterervaring om helemaal wakker van te worden.
Bronnen die we raadpleegden
Taggart, J., f*ckuda, E., & Lillard, A. S. (2018). Children’s preference for real activities: Even stronger in the Montessori Children’s House.Journal of Montessori Research,4(2), 1–9. https://doi.org/10.17161/jomr.v4i2.7586
Tonge,K. L.,Mavilidi,M., &Jones,R. A.(2024).An updated systematic review of correlates of children’s physical activity and sedentary time in early childhood education services.Child: Care, Health and Development,50(3), e13265.
Enkele websites die je op weg helpen naar speelplekken. Als je zelf goede suggesties hebt: zet ze zeker in de commentaren.
https://www.visitleuven.be/groene-plekjes/met-kinderen
